Quruq og’izga nima sabab bo’ladi? Quruq og’iz uchun nima yaxshi?
Kserostomiya deb ta’riflangan quruq og’iz, bu sohadagi bezlar etarli miqdorda tupurik ishlab chiqarmasligidan kelib chiqadi. Tuprik – bu ovqat hazm qilish jarayonida muhim rol o’ynaydigan sekretsiya. Oziq-ovqatlarni namlash va ovqat hazm qilish jarayonlarini boshlashda rol o’ynaydigan bu sekretsiya og’iz bo’shlig’ini saqlashga ham katta hissa qo’shadi. Shuning uchun quruq og’iz ham og’izdan nafas olish, tomoqdagi quruqlik hissi va lablar yorilishi bilan bog’liq muammo bo’lishi mumkin. Faqat quruq og’iz sog’liq uchun jiddiy muammo bo’lib tuyulmasa ham, ehtiyot bo’lish kerak, chunki u ba’zi bir asosiy sog’liq muammolari tufayli ham paydo bo’lishi mumkin.
Quruq og’iz nima?
Quruq og’iz odamning og’iz bo’shlig’ida quruqlik hissi va shuning uchun yutish kabi harakatlardagi qiyinchiliklarni idrok etishi sifatida belgilanishi mumkin. Ushbu tuyg’uni keltirib chiqaradigan omillardan birinchisi, turli xil dori-darmonlarni qo’llashdan keyin yuzaga keladigan yon ta’sirlardir. Dori vositalarining yon ta’siridan keyin quruq og’izning eng ko’p uchraydigan sabablari radioterapiya dasturlari va Sjögren sindromi yoki boshqa otoimmün kasalliklardir.
Kserostomiya qarish bilan rivojlanadigan oddiy holat deb hisoblanmasligi muhimdir.
Quruq og’izga nima sabab bo’ladi?
Ko’p turli xil sharoitlar quruq og’izga olib kelishi mumkin. Dori vositalarining yon ta’siri quruq og’iz rivojlanishining asosiy sababidir. Antigistaminlar, dekonjestanlar, gipertoniya preparatlari, diareya preparatlari, mushak gevşeticilar, Parkinson kasalligida ishlatiladigan dorilar va ko’plab antidepressantlardan olingan dorilar quruq og’izga olib kelishi mumkin. Keksa odamlar turli xil sog’liq muammolari tufayli ko’proq dori-darmonlarni iste’mol qilganligi sababli, dori-darmonlarning nojo’ya ta’siridan kelib chiqqan quruq og’iz bu populyatsiyada ko’proq uchraydi.
Saraton kasalligini davolash doirasida qo’llaniladigan radiatsiya terapiyasi (radiatsiya terapiyasi) va kimyoterapiya ham bemorlarda quruq og’izga olib kelishi mumkin. Bosh va bo’yin hududiga qo’llaniladigan radiatsiya terapiyasi bu sohadagi tuprik bezlarining shikastlanishiga olib keladi va shuning uchun ishlab chiqarilgan tuprik miqdori kamayishi mumkin.
Kimyoterapiya ilovalari tupurikning kimyoviy tarkibiga yoki uning tanadagi ishlab chiqarish darajasiga ta’sir qilib, quruq og’izga olib kelishi mumkin. Travma va jarrohlik muolajalar paytida og’iz bo’shlig’idagi bezlarning ishlashini nazorat qiluvchi nervlarning shikastlanishi og’izning quruqligiga olib kelishi mumkin bo’lgan boshqa sabablar qatoriga kiradi.
Quruq og’izning sabablarini quyidagicha umumlashtirish mumkin:
- Stress
- Anksiyete
- tamaki iste’moli
- og’iz orqali nafas olish
- Horlama
- Sjögren kasalligi kabi otoimmün kasalliklar
- Botulizm
- Qandli diabet
- Qo’ziqorin
- Altsgeymer kasalligi
- Kistik fibroz
Ushbu sabablarga qo’shimcha ravishda, tanadagi umumiy suv miqdorining kamayishi ham tuprik bezlarining kam ishlashiga va og’izning qurishiga olib kelishi mumkin. Uzoq vaqt davomida jismoniy faoliyatni davom ettirish, ayniqsa issiq muhitda, quruq og’iz shikoyatlariga olib kelishi mumkin.
Quruq og’izning belgilari qanday?
Asosiy sababdan qat’i nazar, quruq og’iz belgilari odatda ma’lum bo’lgan umumiy topilmalardir. Chaynash, yutish, gapirish va tatib ko’rish funktsiyalarini to’liq bajara olmaslik og’izning haddan tashqari quruqligi bilan birga paydo bo’lishi mumkin bo’lgan umumiy shikoyatlar qatoriga kiradi. Og’iz bo’shlig’i sekretsiyasining kamayishi, shuningdek, tish va tish go’shtini ko’plab muammolarga duchor qilishi mumkin.
Odamda quruq og’iz paydo bo’lganda ko’plab belgilar va alomatlar paydo bo’lishi mumkin:
- yomon nafas
- Dudaklardagi yoriqlar rivojlanishi
- Og’iz bo’shlig’ida va atrofida yorilish
- disgeziya
- Og’izda qo’ziqorin infektsiyasini rivojlanishiga moyillik
- Tildagi og’riq hissi
- Tez-tez tish go’shti muammolarining rivojlanishi
- Tishlarning yo’qolishi yoki blyashka rivojlanishi
- Gapirish yoki yutishda qiyinchilik
- Tuprik bezining yallig’lanishi
- Tomoq og’rig’i
Ushbu alomatlarga qo’shimcha ravishda, agar quruq og’iz, quruq ko’zlar va teri kabi boshqa quruqlik shikoyatlari hamroh bo’lsa, ehtiyot bo’lish tavsiya etiladi, chunki asosiy kasallik Sjögren sindromi bo’lishi mumkin.
Quruq og’iz qanday aniqlanadi?
Quruq og’iz diagnostikasi klinik tashxis bo’lib, odamlarning shikoyatlari va fizik tekshiruv natijalari asosida amalga oshirilishi mumkin. Odamlarda tupurik sekretsiyasining kamayishi kerak bo’lganda ishlatiladigan turli diagnostika vositalari bilan aniq ko’rsatilishi mumkin:
sialometriya
Tuprikning normal oqish tezligi bezlar qo’zg’atilganda daqiqada 1,5-2 ml atrofida, dam olishda esa daqiqada taxminan 0,3-0,4 ml ni tashkil qiladi. Giposalivatsiya (so’lak ajralishining yo’qligi) bezlarning qo’zg’atilishiga qaramay, sekretsiya tezligi daqiqada 0,5-0,7 ml dan oshmaydigan holatni anglatadi.
Ushbu tekshiruvni o’tkazish uchun tuprik bezlari odatda limon kislotasi bilan rag’batlantiriladi va sekretsiyalar darhol og’izga kanalning ochilish nuqtasida to’planadi.
Sialografiya
Sialografiya – tuprik bezlari va kanallarini rentgenologik tekshirish imkonini beruvchi tasvirlash usuli. Sialografiya tekshiruvi, ayniqsa, tuprik bezlari toshlari yoki massalari shubha qilingan hollarda juda foydali bo’lishi mumkin.
Biopsiya
Tuprik bezining biopsiyasida ushbu bezlardan kichik to’qimalar namunasi olinadi. Ushbu usul odatda Sjögren sindromi yoki saraton kasalligiga shubha qilingan hollarda qo’llaniladi.
Quruq og’iz qanday davolanadi?
Quruq og’izni davolashning asosiy maqsadi odamlarning ushbu shikoyatini engillashtirishdir. Ushbu kontekstda amalga oshirilgan aralashuvlar odatda quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi:
- Tuprik sekretsiyasini oshirish
- Epidemiyani sun’iy ravishda ta’minlash
- Tish muammolarini nazorat qilish
- Infektsiyalar kabi maxsus sharoitlarni davolash
Agar quruq og’izni keltirib chiqaradigan asosiy holat aniqlansa, bu holatni bartaraf etish quruq og’izni davolashni ham ta’minlaydi. Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, har qanday dori vositasidan foydalanish shifokorlarning bilimisiz va joriy ko’rsatmalardan tashqari individual qarorlar bilan to’xtatilmasligi kerak. Agar quruq og’iz turli dori vositalarining nojo’ya ta’siri sifatida yuzaga kelganligi aniqlansa, shifokorlar hozirgi davolanishni kamroq yon ta’sirga ega bo’lgan dori bilan qayta rejalashtirishlari mumkin.
Shifokorlar, shuningdek, quruq og’iz shikoyatini bartaraf etish uchun ba’zi dori-darmonlarni buyurishi mumkin. Pilokarpin yoki sevilin faol moddasini o’z ichiga olgan bu dorilar tupurik ishlab chiqarishga yordam beradi.
Quruq og’iz uchun nima yaxshi?
Quruq og’iz odatda vaqtinchalik va davolanadigan muammo sifatida namoyon bo’ladi. Quruq og’izdan qanday qutulish kerakligi haqidagi savolga javoblar orasida bu vaziyatdan shikoyat qiladigan ko’plab odamlar shifokorlarning bilimi va maslahati doirasida qiladigan turli xil amaliyotlar mavjud:
- Tez-tez suv iching
- Spirtli ichimliklar va kofeinni o’z ichiga olgan ichimliklardan saqlaning
- Tamaki iste’molini to’xtatish
- Kun davomida iste’mol qilinadigan tuz va shakar miqdorini cheklash
- Shakarsiz saqich chaynash
- Tuprik sekretsiyasiga ta’sir qilmaydigan tish pastasi va og’iz yuvish vositalaridan foydalanish
Og’iz bo’shlig’i sog’lig’ini himoya qilish bilan birga quruq og’izga qarshi samarali bo’lgan tish cho’tkasi va ipni tozalash kabi amaliyotlar, bu muammo natijasida paydo bo’lishi mumkin bo’lgan tish to’kilishi yoki milk kasalliklariga qarshi samarali bo’lishi mumkin bo’lgan usullardandir. Yana bir muhim amaliyot – og’iz bo’shlig’ini saqlash uchun yiliga kamida ikki marta tish shifokori ko’rigidan o’tishdir.Ba’zi odamlar kechqurun quruq og’izdan shikoyat qilishlari mumkin. Ushbu holatni ko’p kechalar davomida takrorlash bu vaziyatga aralashuvga muhtojligini ko’rsatishi mumkin. Kechasi quruq og’iz shikoyati davolanmasa, nutq va ovqatlanish kabi faoliyatga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Shifokorlarning bilimi va maslahati bilan kechalari quruq og’izga qarshi turli xil amaliyotlar mavjud:
- Bir stakan suvni yotoqning yon tomoniga qoldiring va agar siz kechasi quruq og’iz bilan uyg’onsangiz, bu suvni iching.
- Ehtiyot bo’ling, yotishdan oldin tishlaringizni tozalashda ishlatiladigan og’iz yuvish uchun eritmalar tarkibida alkogol bo’lmasligi kerak.
- Yotoqxonadagi havoni namlash uchun turli xil qurilmalardan foydalanish
- Kechasi uxlashdan oldin burunning nafas olishiga e’tibor berish
- Ertalab quruq og’iz rivojlanishining oldini olish uchun kechqurun haddan tashqari sho’r yoki haddan tashqari shirin taomlarni iste’mol qilishdan saqlaning.
Agar quruq og’iz shikoyatini uyda davolanish bilan hal qilishning iloji bo’lmasa, sog’liqni saqlash muassasalariga murojaat qilish va mutaxassis shifokorlardan yordam olish tavsiya etiladi.
Siz quruq og’iz haqida savollaringizni Florence Nightingale kasalxonalar guruhining ekspertlar guruhiga berishingiz va savolingiz bo’yicha takliflar so’rashingiz mumkin. Biz bilan bog’lanish uchun veb-saytimizdagi aloqa formasidan foydalanishingiz mumkin.
