Ishqoriy fosfataza (ALP) nima? Past va yuqori sabablar

Ishqoriy fosfataza nima?

Ishqoriy fosfataza (ALP) tanamizda, ayniqsa suyak tizimi va oshqozon-ichak tizimida keng ishlab chiqariladigan fermentdir. Suyak to’qimasi va o’t yo’llarida hujayra muhiti ishqoriy bo’lsa, u fosfor ionining metabolizm jarayonlarida rol o’ynaydi. Shu nuqtai nazardan, organizmdagi gidroksidi fosfataza fermenti miqdori suyak va oshqozon-ichak to’qimalarining metabolizm tezligi bilan chambarchas bog’liq. Shunga qaramay, ushbu hududlarning kasalliklarida qondagi gidroksidi fosfataza miqdori to’qimalarni yo’q qilish bilan parallel ravishda oshishi mumkin.

Ishqoriy fosfatazaning normal qiymat diapazoni qanday?

Ishqoriy fosfataza darajasi qon testi bilan aniqlanadi. Sog’lom odamning qonidan o’lchanganda, gidroksidi fosfataza miqdori 20 – 140 IU / L deb hisoblanadi. ALP balandligi 140 dan yuqori hisoblangan o’lchovlarda qayd etilgan bo’lsa; Kamdan-kam hollarda, past ALP 20 dan past hisoblanganda aniqlanadi.

Bularning barchasidan tashqari, ALP ning normal qiymati yoshga qarab o’zgarishi mumkin. O’sayotgan bolalarda normal qiymat diapazoni yuqori bo’lsa-da, normal qiymat diapazoni yoshga qarab kamayadi, chunki suyak metabolizmi sekinlashadi. Xuddi shunday, homiladorlik holatida ALP normal qiymati oralig’i o’zgaradi. Ushbu sabablarga ko’ra, ALP miqdoridagi o’zgarishlar mutaxassis shifokor tomonidan baholanishi kerak.

Ishqoriy fosfataza ko’tarilishining sabablari nima?

Turli vaziyatlarda va sog’liq muammolarida qonda ALP miqdori ortadi va bu tekshiruvlarda ko’rsatilishi mumkin. ALP ko’tarilgan vaziyatlarni quyidagicha umumlashtirish mumkin:

• O’sish – rivojlanish: Bolalarning o’sish sur’ati yuqori bo’lgan davrlarda, suyak metabolizmining kuchayishi bilan ALPda ozgina o’sish kuzatilishi mumkin.
• Homiladorlik: Yo’ldosh ALP ishlab chiqaradigan to’qimalardan biri bo’lganligi sababli, homiladorlik holatida sog’lom odamda yuqori ALP miqdori aniqlanishi mumkin.
• Yoriqlar: Suyaklarni sindirish shifo jarayoni bilan birga suyak metabolizmining jiddiy tezlashishini bildirganligi sababli, ALP sezilarli darajada oshadi.
• Suyak kasalliklari: Paget kasalligi kabi suyaklar va suyak metabolizmini to’g’ridan-to’g’ri yo’naltiradigan kasalliklarda ALP haddan tashqari ko’payadi.
• O’t pufagidagi toshlar: o’t pufagi yoki o’t yo’llarida toshlar paydo bo’lgan va toshlar bilan bloklangan hollarda sarum ALP darajasi oshadi.
• Jigar kasalliklari: ALP miqdorining oshishi jigarning gepatit va siroz kabi jiddiy kasalliklarida kuzatiladi.
• D vitamini etishmovchiligi: Bolalarda o’sish davrida D vitaminini etarli darajada iste’mol qilmaslik raxit kasalligiga olib keladi va suyak o’sishiga jiddiy salbiy ta’sir qiladi. Voyaga etganida D vitamini etishmasligi osteomalaziyaga olib keladi. Natijada suyaklarning mustahkamligi va chidamliligi pasayadi. Ikkala holatda ham sarum ALP darajasi oshadi.
• INFEKTSION: ALP miqdori suyak to’qimalari yoki o’t yo’llarining bevosita infektsiyalarida ortadi. Bundan tashqari, mononuklyoz kabi virusli infektsiyalarda ALP biroz ko’tarilishi mumkin.
• Suyak o’smalari: ALP miqdorining ko’payishi suyak to’qimalarining o’smalarida yoki turli xil saratonlar suyakka tarqalganda sodir bo’ladi.
• Paratiroid bezi kasalliklari: Ayniqsa, paratiroid bezidan gormonlar intensiv sekretsiyasi bo’lsa, suyak metabolizmi tezlashadi va ALP miqdorini oshiradi.
• Buyrak etishmovchiligi: Surunkali buyrak kasalliklarida organizmdan turli zararli moddalarning chiqarilishi kamayganligi sababli, suyak metabolizmiga salbiy ta’sir qiladi va ALP ko’payadi.
• Yurak etishmovchiligi: yurak etarli darajada pompalana olmaydigan hollarda, ichki organlarga salbiy ta’sir ko’rsatganligi sababli, ALP miqdori oshishi mumkin.
• Giyohvand moddalarning nojo’ya ta’siri: Ayniqsa, jigar shikastlanishiga olib kelishi mumkin bo’lgan asetaminofen kabi dorilar ALP ning ko’payishiga olib kelishi mumkin.

Ishqoriy fosfataza ko’tarilishi bilan qanday alomatlar kuzatiladi?

Ko’tarilgan ALP ko’pincha muntazam qon tekshiruvi paytida tasodifan topiladi. Shu ma’noda, ALP ko’tarilishi kamdan-kam hollarda har qanday shikoyatlarni keltirib chiqaradi. Biroq, turli xil sog’liq sharoitlarida ALP miqdori ortib borayotganligi sababli, ba’zi shikoyatlar ALP ortishi bilan birga bo’lishi mumkin. Ushbu holatlarni quyidagicha sanab o’tish mumkin:

• suyak yoki qorin og’rig’i,
• Ko’ngil aynishi – qusish,
• Zaiflik – charchoq,
• Qabziyat,
• Ovqat hazm qilish buzilishi,
• qichishish,
• Sariqlik,
• Suyaklardagi deformatsiyalar,
• Qo’shma harakatlarning cheklanishi,
• Ozish.

Past gidroksidi fosfataza sabablari nima?

Yuqori va past gidroksidi fosfataza darajalari paydo bo’lishi mumkin. Kam ALP juda kam uchraydigan bo’lsa-da, u sodir bo’lganda quyidagi holatlar esga tushadi:

• Noto’g’ri va noto’g’ri ovqatlanish: Agar sizda barcha oziq moddalar etarli miqdorda va muvozanatli iste’mol qilinadigan oziqlanish odatiga ega bo’lmasangiz, tanadagi metabolizmga salbiy ta’sir ko’rsatganligi sababli ALP miqdorining pasayishi kuzatilishi mumkin.
• Vitamin etishmasligi: ALP miqdorining kamayishi turli sabablarga ko’ra, ayniqsa vitamin C, foliy kislotasi va B6 vitamini etishmovchiligida aniqlanishi mumkin.
• Mineral etishmovchiligi: ALP miqdori fosfor va sink kabi minerallar etarli darajada iste’mol qilinmagan hollarda kamayishi mumkin.
• Noto’g’ri ovqatlanish: iste’mol qilingan oziq-ovqat organizm tomonidan to’g’ri hazm bo’lmaydigan yoki so’rilmagan hollarda, ozuqaviy etishmovchilik bilan parallel ravishda ALP miqdori kamayishi mumkin. Ayniqsa, ichak tizimining ishini buzadigan sharoitlarda, masalan, çölyak kasalligida kuzatiladi.

Ishqoriy fosfataza yuqori yoki past bo’lsa nima qilish kerak?

Ishqoriy fosfataza qiymatlarining buzilishi kasallikni tashxislash uchun etarli emas. Shu ma’noda, ixtisoslashgan shifokorning baholashi sog’liq uchun biron bir muammo bor-yo’qligini hal qiladi. Shuning uchun ishqoriy fosfataza ko’tarilishi bilan birga turli xil biokimyoviy ko’rsatkichlarning o’zgarishi tekshiriladi, kerak bo’lganda tashxis qo’shimcha tasviriy tekshiruvlar bilan tasdiqlanadi va tashxisga muvofiq davolash rejalashtiriladi.

• Jigar va o’t yo’llariga asoslangan ALP o’zgarishlari ham jigar funktsiyasi testlarining yomonlashishiga olib kelishi sababli, ALP ni ushbu parametrlar bilan birgalikda baholash kerak. Shu ma’noda, ALPdan tashqari, AST, ALT, GGT va albumin kabi qiymatlar ko’pincha tekshiriladi. Xuddi shunday, qorin bo’shlig’ining ultratovush tekshiruvi kabi qo’shimcha tasviriy tekshiruvlar ham ushbu kasalliklarda juda qimmatlidir.
• Suyak bilan bog’liq kasalliklarda suyak metabolizmini ko’rsatadigan kaltsiy, fosfor va parathormon kabi boshqa qon tahlillari qo’llaniladi, buyraklar faoliyati tekshiriladi va kerak bo’lganda to’g’ridan-to’g’ri suyak rentgenografiyasi yoki tomografiya kabi usullar qo’llaniladi.
• Yana bir muhim masala – bemorning yoshi. O’sayotgan bolalarda ALP o’zgarishlari va kattalardagi ALP darajasi turli xil sog’liq sharoitlarini ko’rsatishi mumkin.
• Bolalarda ko’rilgan yuqori ALP darajalari o’sish va rivojlanish tufayli butunlay sog’lom bo’lishi mumkin; Xuddi shu qiymat kattalardagi kasallikni ko’rsatishi mumkin. Shu ma’noda, baholashni mutaxassis shifokor tomonidan amalga oshirilishi juda muhimdir.

Bundan tashqari, odamlar ALP miqdoridagi o’zgarishlarga olib kelishi mumkin bo’lgan sog’liq muammolariga qarshi nima qilishlari mumkinligini quyidagicha umumlashtirish mumkin.

To’g’ri va muvozanatli ovqatlanish odatlariga ega bo’lish kerak. Vitamin va minerallarga, ayniqsa vitamin C, foliy kislotasi, D vitamini, B6 vitamini, kaltsiy, fosfor va sinkga boy parhez suyak va oshqozon-ichak tizimi salomatligi uchun foydalidir.

D vitaminini tanaga olishning eng muhim usuli quyosh nuri ta’sirida bo’lishdir. Terimiz tomonidan ishlab chiqarilgan D vitamini miqdorini oshirish uchun quyosh nurining zararli ta’siridan himoyalanish choralarini ko’rib, taxminan 30 daqiqa quyosh nuriga ta’sir qilish foydalidir.

Quyosh nuridan tashqari, D vitamini yog’li baliq va losos kabi dengiz mahsulotlarida ko’p. Xuddi shunday, qo’ziqorin navlari ham D vitaminiga boy. Ulardan tashqari; Tuxum, sigir suti, tofu yoki don tarkibida D vitamini ham mavjud. Oziqlanish bilan tuzatib bo’lmaydigan D vitamini etishmovchiligi bo’lsa, qo’shimchalardan foydalanish mumkin.

Suyak salomatligi va tanadagi metabolizm uchun ajralmas odatlardan biri bu muntazam jismoniy mashqlardir. Haftaning ma’lum kunlarida yoshingiz va tana tuzilishingizga mos ravishda mashq qilish salomatlikni saqlash uchun juda muhimdir.

Chekish va spirtli ichimliklarni iste’mol qilish kabi zararli odatlarni to’xtatish kerak. Ular suyak va oshqozon-ichak metabolizmiga salbiy ta’sir qiladi; Ular, shuningdek, turli jiddiy kasalliklar, ayniqsa saraton rivojlanishida muhim xavf omillari hisoblanadi.