Ultrasonografiya nima? Qaysi kasalliklarda qo’llaniladi?

Ultratovush va USG nima?

Ultrasonografiya yoki qisqacha USG – bu tanadagi organlarning ko’rinishini baholash uchun tovush to’lqinlaridan foydalanadigan tasvirlash usuli. Ultratovushni amalga oshirish uchun yuqori tovush to’lqinlarini tanaga uzatuvchi prob ishlatiladi. Ushbu probni tananing ma’lum joylariga joylashtirish orqali tegishli hududlardagi tuzilmalarning tasvirlari olinadi. Ovoz to’lqinlari ultratovushda tasvirlarni olish uchun ishlatilganligi sababli, USG jarayonida radiatsiya xavfi yo’q. Shu sababli, ultratovush chaqaloqlar, yosh bolalar va homilador ayollarda xotirjamlik bilan qo’llanilishi mumkin bo’lgan usuldir.

Ultratovush qanday qo’llaniladi?

Odatda ultratovush tekshiruvidan oldin qo’shimcha tayyorgarlikka ehtiyoj qolmaydi. Bemorning qulayligi uchun ultratovush tekshiruviga borishdan oldin bemorlarga qulay kiyim kiyish tavsiya etiladi. Ultratovush tekshiruvidan oldin bemordan kiyimini echib, kasalxona libosini kiyish yoki ultratovush tekshiruvi o’tkaziladigan joyni kiyimini yechmasdan ochish so’ralishi mumkin. Shunga qaramay, ultratovush tekshiruvi o’tkaziladigan hududdagi zargarlik buyumlari va metall buyumlarni olib tashlash kerak. Jarayonga tayyor bo’lgan bemor tekshiruv stoliga olib boriladi.

Ko’rishni amalga oshirish uchun ultratovush bilan tekshiriladigan hududga jel qo’llaniladi. Ushbu gel tovush to’lqinlarini uzatish uchun ideal vositani ta’minlaydi va havo cho’ntaklarining shakllanishiga to’sqinlik qiladi. Jarayondan so’ng uni jel peçete bilan artib, osongina tozalash mumkin.

Rasmga tushirish vaqtida jelga prob deb ataladigan kichik qo’l moslamasi qo’yiladi. Prob tovush to’lqinlarini tanaga uzatadi va tanadan qaytarilgan tovush to’lqinlarini to’playdi va ularni ultratovush qurilmasiga yuboradi, bu esa tasvirni yaratadi. Ultratovush qurilmasi aks ettirilgan tovush to’lqinlarini tasvirga aylantiradi. Prob ultratovush zonasi bo’ylab harakatlanadi va shuning uchun keng maydon tasvirlanadi. Ultratovush tekshiruvi paytida ba’zi muhim yoki g’ayritabiiy tuzilmalarning tasvirlari yozib olinadi va chop etiladi. Ushbu tasvirlar bemorning fayliga qo’shiladi.

Ultratovush tekshiruvi qaysi kasalliklarda qo’llaniladi?

Ultratovush ko’plab kasalliklarni tashxislashda qo’llanilishi mumkin va igna biopsiyasi kabi protseduralarda qo’llanma sifatida ham foydalanish mumkin. Homilador ayollarda ultratovush tekshiruvidan foydalanish xavfsiz bo’lgani uchun homiladorlikni kuzatish ham ushbu usul bilan amalga oshirilishi mumkin. Diagnostik maqsadlarda ultratovush yordamida quyidagi kasalliklarni aniqlash mumkin:

• Yurak va aorta kabi yirik tomirlardagi tizimli buzilishlar
• O’t pufagidagi to’siqlar, o’t toshlari
• Qalqonsimon bezning yaxshi yoki xavfli o’smalari
• Qorin bo’shlig’i (qorin bo’shlig’i) organlari va buyraklar kasalliklari, masalan, yog’li jigar, gidronefroz
• Moyaklarning strukturaviy muammolari
• Ko’krakdagi benign yoki malign massalar
• Bachadon devori va tuxumdonlardagi qalinlashuv va massalar kabi tartibsizliklar
• Chaqaloqlarda son, miya va orqa miya holatini baholash

Homiladorlik – ultratovush tekshiruvi tez-tez ishlatiladigan davr. Homiladorlik paytida USG quyidagi maqsadlarda qo’llanilishi mumkin:

• Xomilaning o’lchamlari va holatini aniqlash
• Ko’p homiladorlik kabi holatlarni tasdiqlash
• Homiladorlik haftasini hisoblash
• Daun sindromi kabi ba’zi genetik muammolar tufayli rivojlanishi mumkin bo’lgan nukal shaffoflik kabi xususiyatlarni baholash
• Xomilaning miya, orqa miya, yurak va boshqa tana qismlarida anormalliklarni aniqlash uchun
• Homila suzadigan amniotik suyuqlik etarli yoki yo’qligini tekshirish.

Ultratovush turlari

Ultratovush turlarini quyidagicha sanab o’tish mumkin:

1. Qorin bo’shlig’i ultratovush tekshiruvi
Qorin bo’shlig’i ultratovush; Qorin bo’shlig’idagi asosiy organlar bo’lgan jigar, taloq, o’t pufagi, oshqozon osti bezi va buyrakni tekshirish uchun amalga oshiriladi. Qorin bo’shlig’ining ultratovush tekshiruvi bilan aniqlanishi mumkin bo’lgan kasalliklar quyidagilardir:

• qon ivishi
• Jigar, taloq va buyraklar kabi organlarning kengayishi
• O’t toshlari
• Qorin bo’shlig’ida suyuqlik to’planishi
• kindik churrasi
• Oshqozon osti bezining yallig’lanishi (pankreatit)
• buyrak saratoni
• Buyrakdagi tosh
• Appenditsit
• jigar saratoni
• qorin bo’shlig’idagi o’smalar

Qorin bo’shlig’ining ultratovush tekshiruvi biopsiya uchun qorin bo’shlig’idan namunalar olish va kistlarni yoki suyuqlikni evakuatsiya qilish kabi muolajalarda yordam beradi.

2. Tos a’zolarining ultratovush tekshiruvi
Quviqni baholash uchun tos a’zolarining ultratovush tekshiruvi o’tkaziladi. Ayollarda tos a’zolarining ultratovush tekshiruvi bachadon, tuxumdonlar, bachadon bo’yni, fallop naychalari va vaginani ham baholaydi. Erkaklarda siydik pufagidan tashqari prostata bezi va seminal vazikullar ingl. Ayollarda tos a’zolarining ultratovush tekshiruvi quyidagi maqsadlarda qo’llaniladi:

• Tuxumdon, bachadon yoki siydik pufagi saratoni
• Tuxumdonlar va bachadonda kist va mioma kabi benign tuzilmalarni aniqlash
• Kasıkdagi og’riq va ko’p hayzli qon ketish kabi holatlarni tekshirish
• Fertillikni tekshirish va davolash (bepushtlik)
• Tuxumdonlar, naychalar va bachadon infektsiyasi bo’lgan tos a’zolarining yallig’lanish kasalligini (PID) baholash
• Bachadonning qalinlashishi va tuxumdonlarda kist paydo bo’lishi kabi holatlarni aniqlash va kuzatish

Tos a’zolarining ultratovush tekshiruvi IUD (bachadon ichidagi qurilma, spiral) o’rnatish va endometriyal biopsiya olish kabi muolajalarda ham qo’llanma sifatida ishlatilishi mumkin.Tos a’zolarining ultratovush tekshiruvi erkaklarda quyidagi maqsadlarda qo’llaniladi:

• Prostata va seminal vazikullarda strukturaviy buzilishlar va o’sma to’qimalarini aniqlash
• Quviqdagi toshlar yoki siydik pufagi saratoni kabi kasalliklarning diagnostikasi

3. Transvaginal ultratovush
. Transvaginal ultratovush tekshiruvida zond vaginal hududga kiritiladi va shu bilan tovush to’lqinlari to’g’ridan-to’g’ri bachadon bo’yni, bachadon va tuxumdonlar kabi tuzilmalarga uzatiladi. Transvaginal va tos a’zolarining ultratovush tekshiruvi bilan tekshirilgan holatlar o’xshashdir. Transvaginal usul tos a’zolarining ultratovush tekshiruvidan ko’ra batafsilroq va aniq tasvirlarni taqdim etishi mumkin.

4. Ko’krak ultratovush tekshiruvi
Ko’krak ultratovush tekshiruvi ko’krak massasi, ko’krak terisi va to’qimalarining o’zgarishi, ko’krak qafasidan oqindi va ko’krakdagi og’riq kabi shikoyatlarni baholash uchun ishlatilishi mumkin. Agar ko’krak ultratovush tekshiruvida shubhali holat aniqlansa, mammografiya qo’llanilishi mumkin.Ko’krak bezi saratoni skriningida ko’krak ultratovush tekshiruvi mammografiya bilan birgalikda amalga oshirilishi mumkin.

5. Ekokardiyografiya (ECHO)
Transtorasik ekokardiyografiya yurak va asosiy tomirlarni ko’krak qafasi orqali baholaydigan ultratovush usulidir. Kardiologiya bo’limida eng ko’p qo’llaniladigan usullardan biri bo’lgan EKO bilan aniqlanishi mumkin bo’lgan holatlar quyidagilardir:

• Yurak hajmining o’zgarishi, masalan, yurakning kengayishi va yurak mushaklarining qalinlashishi
• Yurak klapanlarining etishmovchiligi, torayishi va regurgitatsiyasi kabi muammolarni aniqlash
• Yurakdan chiqadigan asosiy tomir aortadagi strukturaviy anormalliklarning diagnostikasi
• Yurakni o’rab turgan suyuqlik va massa kabi sharoitlarni o’rganish
• Yurakning qisqarish va bo’shashish funktsiyalarini baholash
• Yurakdagi qon pıhtısı mavjudligini tekshirish

6. Qalqonsimon bezning ultratovush
tekshiruvi Qalqonsimon bezning ultratovush tekshiruvi qalqonsimon bez va qalqonsimon bez ustida joylashgan kichik paratiroid bezlarini baholash uchun ishlatilishi mumkin. Qalqonsimon bezning ultratovush tekshiruvi bilan qalqonsimon bezdagi tugunlar, kistalar va o’sma to’qimalarini ko’rish mumkin.

7. Transrektal ultratovush
Bu ultratovush tekshiruvining bir turi bo’lib, unda ultratovush probi anusga kengaytiriladi. Transrektal ultratovush yordamida to’g’ri ichak va prostata, yo’g’on ichakning bir qismi baholanadi. Transrektal ultratovush tekshiruvi prostata bezining kengayishi uchun ham qo’llaniladi. Ushbu ultratovush tekshiruvi prostatadan biopsiya namunasini olish uchun ham ishlatilishi mumkin.

8. Miya ultratovush tekshiruvi
Bosh suyagi ultratovush tekshiruvi, shuningdek, miya ultratovush tekshiruvi sifatida ham tanilgan, ayniqsa chaqaloqlarda bajariladigan protsedura. Kattalarda miya ultratovush tekshiruvi yaxshi natija bermaydi, chunki bosh suyagi suyaklari qotib, birlashadi va tovush to’lqinlari suyaklar orqasidagi tuzilmalarni aniq ko’rsatmaydi. Biroq, chaqaloqlarda, bosh suyagi suyaklari to’liq birlashtirilmaganligi sababli, miyadagi asosiy tuzilmalarni ko’rish mumkin.

9.  Rangli Doppler ultratovush 
Doppler ultratovushda qizil qon hujayralariga yuqori chastotali tovush to’lqini yuboriladi. Shunday qilib, tekshirilgan hududdagi qon oqimi baholanadi. Qon oqimi ultratovush tasvirida qizil va ko’k ranglarda ko’rinadi; Shuning uchun Doppler USG ham rangli ultratovush deb ataladi. Doppler ultratovushni qo’llash sohalari quyidagilardan iborat:

• qon quyqalari
• Oyoqlarda venoz qon aylanishining buzilishi (venoz etishmovchilik) tufayli bu sohada qon yoki suyuqlikning to’planishi.
• Arteriyalarning bloklanishi (okklyuziyasi).
• yurak qopqog’i kasalliklari
• Konjenital yurak anomaliyalari
• Arteriyalarning torayishi
• Anevrizmalar

tez-tez so’raladigan savollar

Ultratovush tekshiruvi qancha vaqtni oladi?
Ultratovush tekshiruvining davomiyligi bajarilgan ultratovush turiga qarab o’zgaradi. Ammo shuni aytish mumkinki, USG tasviri taxminan 10-30 daqiqa davom etadi.

Ultratovush tekshiruvi natijalari qachon paydo bo’ladi?
Ultratovush tekshiruvi vaqtida tekshirilgan tuzilmalardagi nuqsonlar va anormalliklar tasvirni o’tkazishda aniqlanadi. Ushbu aniqlangan holatlar darhol xabar qilinishi mumkin bo’lsa-da, hujjatlashtirish jarayoni bir necha kun davom etishi mumkin.

Ochlik bilan ultratovushga borish kerakmi?
Jigar ultratovush kabi qorin bo’shlig’i ultratovush turlaridan oldin bemordan kamida 8 soat ro’za tutish so’ralishi mumkin. Buning sababi, ovqatdan keyin oshqozon va ichakning to’liqligi ultratovushdagi tasvir sifatiga salbiy ta’sir qiladi.

Ultratovushdan oldin siydik chiqarishim kerakmi?
Tos a’zolarining ultratovush tekshiruvida aniqroq baholash uchun siydik pufagi to’la bo’lishi kerak. Shu sababli, operatsiyadan oldin bemordan ko’p miqdorda suv ichish va siydik chiqarishni so’rash mumkin.

Ultratovush – bu kasalliklarni tashxislashda qo’llanilishi mumkin bo’lgan tez va xavfsiz usul. Biroq, USG tanadagi barcha tuzilmalarni batafsil ko’rsatish uchun etarli bo’lmasligi mumkin. Bundan tashqari, ultratovushning sifati tasvirni amalga oshiruvchi shaxsning tajribasi bilan chambarchas bog’liq. Shu sababli, tajribali shifokorlar ultratovush tekshiruvini o’tkazadigan va kerak bo’lganda KT va MRI kabi protseduralar uchun asboblarga ega bo’lgan yaxshi jihozlangan sog’liqni saqlash markaziga murojaat qilish foydali bo’lishi mumkin.