Qon aylanish tizimining kasalliklari nima?

Qon aylanish tizimining kasalliklari nima?

Qon aylanish tizimi kasalliklari yurak, qon bosimi, arteriyalar, tomirlar va kapillyarlar kabi qon aylanish tizimi bilan bog’liq tuzilmalarda kuzatiladigan kasalliklardir. Qon aylanishi tanadagi kislorod va hujayralarning oziqlanishiga ta’sir qilganligi sababli, bu tizimda ko’rilgan kasalliklar butun tanaga ta’sir qiladigan hayotiy kasalliklardir.

ateroskleroz

Ateroskleroz, ya’ni arterioskleroz – tomir devorlarining qalinlashishi natijasida tomirlarning elastikligini yo’qotish. Qon tomir devorining qalinlashishi asosan yog ‘to’qimalari tufayli yuzaga kelgan bo’lsa-da, ba’zi hollarda gialin yoki kaltsiyning cho’kishi natijasida ham paydo bo’lishi mumkin. Ateroskleroz – bu tanadagi har qanday tomirda paydo bo’lishi mumkin bo’lgan jiddiy kasallik. Miya va yurak kabi muhim organlar atrofida ko’rilganda, uni davolash muhim ahamiyatga ega.

Qon tomir

Insult, shuningdek, falaj sifatida ham tanilgan, miyaga qon oqimi pasayganda yoki miyaning bir qismiga qon oqimi to’xtatilganda paydo bo’ladi. Qon oqimi yo’q bo’lganda, miya hujayralari o’lishni boshlaydi, chunki qon orqali tashiladigan kislorod va ozuqa moddalari tashiladi. Miyaning qon olmaydigan qismiga qarab, tananing bir tomonida yoki butun tanada qon tomirlari paydo bo’lishi mumkin. Qon tomir – shoshilinch aralashuvni talab qiladigan holat, chunki davolanmasa, hujayra o’limi kuchayadi va vaqtincha yoki doimiy shikastlanish paydo bo’lishi mumkin. Qon tomirlarining tiqilib qolishi, qon ivishi yoki qon tomirlarining yorilishi tufayli qon tomir paydo bo’ladi.

Gipertenziya

Gipertenziya tanadagi qonning tomirlarga ta’sir qiladigan bosimi yuqori bo’lganda paydo bo’ladi. Qon bosimiga yurak tomonidan pompalanadigan qon miqdori va tomirlarning stenozi ta’sir qiladi. Yurak qisqarganda o’lchanadigan bosim sistolik bosim, yurak bo’shashganda esa diastolik bosimdir. Sistolik bosim deb ataladigan sistolik bosimning normal qiymati 12, diastolik bosim deb ataladigan diastolik bosimning normal qiymati 8 deb hisoblanadi. Gipertenziya bo’lsa, bosim oshishi bilan bu qiymatlar ham ortadi. Tuzni haddan tashqari ko’p iste’mol qilish, ortiqcha natriy va ratsionda kaliy etishmasligi tanadagi suyuqlik miqdorini oshiradi, shuning uchun qon bosimini oshiradi.

Koroner arter kasalligi

Koroner arter kasalligi xavfli kasallik bo’lib, yurakning ovqatlanishi buzilganida yuzaga keladi va yurak xurujiga olib kelishi mumkin. Bu yurakni oziqlantiradigan koronar arteriyaning tiqilib qolishi yoki torayishi natijasida yuzaga keladi. Koroner arter kasalligi genetik sabablarga ko’ra yoki ovqatlanish odatlari yoki turmush tarzi tufayli yuzaga kelishi mumkin.

Yurak yetishmovchiligi

Yurak etishmovchiligi – turli sabablarga ko’ra zararlanish natijasida yurakning ishlamasligi. Eng ko’p uchraydigan sabab shundaki, yurak mushaklari shikastlanish natijasida tanaga etarli miqdorda qon quya olmaydi. Yurak mushaklarining shikastlanishidan tashqari, yurak qopqog’ining buzilishi, gipertenziya va tug’ma yurak kasalliklari ham yurak etishmovchiligiga olib kelishi mumkin. Yurak etishmovchiligi bo’lsa, zaiflik va nafas qisilishi yuzaga keladi, chunki qon va kislorod hujayralarga etarli darajada o’tkazilmaydi.

kardiyomiyopatiya

Kardiyomiyopatiya – bu miyokard deb ataladigan yurak mushaklarining shikastlanishi natijasida yuzaga keladigan kasallik. Agar yurak mushagining shikastlanishi yurak faoliyati bilan bog’liq buzilishlar tufayli yuzaga kelsa, u birlamchi kardiomiopatiya, agar yurakdan tashqari boshqa organlarning shikastlanishi natijasida yuzaga kelsa, ikkinchi darajali kardiomiopatiya deb ataladi. Kardiyomiyopatiya yurakning kerakli darajada ishlamay qolishiga olib keladi.

Yurak ritmining buzilishi

Oddiy sharoitlarda yurak urish tezligi daqiqada 60 dan 100 gacha o’zgarib turadigan bo’lsa-da, kardiyak aritmiyada bu qiymatlar juda past yoki yuqori bo’lishi mumkin. Aritmiya deb ataladigan yurak ritmining buzilishi yurak bilan bog’liq bo’ladimi yoki yo’qmi, ko’plab kasalliklar tufayli yuzaga kelishi mumkin. Taxikardiya yurak tezligi kerak bo’lganidan yuqori bo’lsa, bradikardiya esa juda sekin bo’lsa paydo bo’ladi. Noqonuniy yurak ritmi odamda nafas qisilishi, bosh aylanishi va yurak urishiga olib keladi.

Yurak klapanlari kasalliklari

Yurak kameralari orasida joylashgan yurak klapanlari qon oqimining kerakli darajada rivojlanishini ta’minlash uchun ochiladi va yopiladi. Yurak klapanlari tug’ilishdan boshlab tor bo’lishi mumkin yoki keyinchalik o’z funktsiyalarini yo’qotishi mumkin. Yurak qisqargan va bo’shashganda harakatlanadigan klapanlar kerakli darajada ishlamasa, bu qon aylanishining jiddiy muammolarini keltirib chiqaradi.

Vaskulit (tomirlarning yallig’lanishi)

Vaskulit – bu tomirlardagi infektsiya natijasida tomirlar shikastlangan va ingichka bo’lgan kasallik. Ushbu tomir infektsiyasiga dori-darmonlarni qo’llash, immunitet tizimi kasalliklari yoki tanadagi har qanday infektsiya sabab bo’lishi mumkin.

Qon aylanish tizimi kasalliklarining belgilari va belgilari qanday?

Qon aylanish tizimi kasalliklarining turiga qarab turli xil belgilar va alomatlar kuzatiladi. Alomatlar orasida ko’krak qafasidagi og’riq, nafas qisilishi, yo’tal, uyqusizlik, terining oqarishi, sovuq teri, yurak urishi va shish paydo bo’ladi. Ba’zi hollarda qonli balg’am gemoptizi, hushidan ketish, ya’ni vaqtinchalik ongni yo’qotish va isitma paydo bo’lishi mumkin. Eng muhim farqlovchi alomat angina pektorisidir, ya’ni yurak mushaklarining ishemiyasidan kelib chiqqan ko’krak og’rig’i. Agar siz ko’krak qafasidagi og’riq va nafas qisilishi his qilsangiz, shifokor bilan maslahatlashingiz kerak, chunki bu jiddiy yurak kasalliklaridan kelib chiqishi mumkin.

Qon aylanish tizimi kasalliklarini davolash usullari qanday?

Qon aylanish tizimida yuzaga keladigan kasalliklar mavjud buzuqlikka qarab turli usullar bilan davolanadi. Qon aylanish tizimining ayrim kasalliklari va ularni davolash usullarini quyidagicha sanab o’tish mumkin:

• Ateroskleroz:  davolash usullari ateroskleroz darajasiga qarab farqlanadi. Dori-darmonlarni davolashga ustuvorlik beriladi va dori-darmonlarni davolash etarli bo’lmaganda, stent qo’llanilishi amalga oshiriladi. Obstruktsiya darajasi og’ir bo’lsa, qon tomirlarini almashtirish jarrohlik yo’li bilan talab qilinishi mumkin.
• Qon tomir:  Agar qon ivishidan kelib chiqqan bo’lsa, u qon ivishiga qarshi dorilar yoki trombektomiya deb ataladigan trombni olib tashlash operatsiyasi bilan davolanadi. Agar qon tomir tomirning torayishi tufayli yuzaga kelsa, tomir angioplastika yoki stent qo’llash orqali kengaytiriladi.
• Gipertenziya: Gipertenziyani davolashda qon bosimini pasaytirish uchun ishlatiladigan turli dori guruhlari mavjud. Ushbu guruhlar bemorga alohida yoki bir-biri bilan birgalikda buyuriladi. Bundan tashqari, odamlar o’z dietasiga e’tibor berishlari, sho’r va yog’li ovqatlardan voz kechishlari kerak.
• Koroner arter kasalligi:  Koroner arter kasalligini davolashda qon pıhtılarının shakllanishiga to’sqinlik qiluvchi qonni suyultiruvchi vositalar va qon tomirlarining tiqilib qolishi uchun xolesterin dori vositalari qo’llaniladi. Dori-darmonlarni davolash etarli bo’lmagan hollarda stent qo’llash yoki bypass amalga oshiriladi.
• Yurak etishmovchiligi:  Qo’llaniladigan davolash usuli yurak etishmovchiligining sababi va darajasiga qarab belgilanadi. Yurak etishmovchiligini davolashda qo’llaniladigan davolash usullari; dori terapiyasi, bypass, qopqoqni almashtirish, yurak pompasi, yurak stimulyatori va yurak transplantatsiyasi.
• Kardiyomiyopatiya:  Kardiyomiyopatiyani davolashda, agar kasallik og’ir bo’lmasa, dori terapiyasi qo’llaniladi. Agar bemorda yurak etishmovchiligi belgilari bo’lsa, yurak stimulyatori qo’llanilishi mumkin.
• Yurak ritmining buzilishi:  aritmiya bo’lsa, davolash odatda ritmni tartibga soluvchi dorilar bilan qo’llaniladi. Ba’zi hollarda davolash kateter ablasyonu yoki jarrohlik operatsiyasi deb ataladigan elektrofizyologik davolash bilan amalga oshirilishi mumkin.
• Yurak klapanlari kasalliklari:  yurak klapanlari shikastlanganda ishlamay qolganligi sababli, davolash qopqoqni ta’mirlash yoki klapanni almashtirish bilan amalga oshiriladi. Vana ta’mirlashda klapanlarni qo’llab-quvvatlovchi to’qimalar joylashtiriladi, valfni almashtirishda esa biologik va mexanik klapanlar joylashtiriladi.
• Vaskulit:  Vaskulyitni davolashda ustuvorlik tomirlarning yallig’lanishiga olib keladigan kasallikni davolashdir. Keyinchalik dori terapiyasi bilan vaskulit nazorat qilinadi. Ba’zi hollarda dori terapiyasi etarli emas va tomirlarni jarrohlik almashtirish talab qilinishi mumkin.

 

Qon aylanish tizimining sog’lig’ini saqlash uchun nimalarga e’tibor berishimiz kerak?

 

Sog’lom qon aylanish tizimi uchun siz birinchi navbatda sog’lom ovqatlanishingiz kerak. Uchta oq deb ataladigan tuz, shakar va undan uzoqroq turish tavsiya etiladi. Hayvon yog’lari va to’yingan yog’lardan uzoqroq turish, chekish va spirtli ichimliklarni iste’mol qilmaslik, don, dukkakli ekinlar, sabzavot va mevalar kabi vitamin va mineral qiymatlari yuqori bo’lgan oziq-ovqatlarni iste’mol qilish kerak. Yurak-qon tomir salomatligi uchun yana bir muhim masala – bu etarli jismoniy mashqlar. Haftada kamida 3-4 kun mashq qilish orqali jismoniy tayyorgarlikni oshirish qon aylanish tizimining sog’lig’iga hissa qo’shadi. Bundan tashqari, vaznga e’tibor berish, tish go’shti salomatligiga e’tibor berish, muntazam uxlash va stressdan uzoq turish yurak-qon tomir salomatligi uchun foydalidir. Agar qon aylanish tizimining sog’lig’i haqida qayg’ursangiz, shifokoringiz bilan maslahatlashing va zarur choralarni ko’ring.